KSEEB 8TH SS 1: साधने

"- इतिहास अभ्यासासाठी विविध साधने आवश्यक असतात.साधने म्हणजे इतिहास रचनेमध्ये वापरलेले पुरावे किंवा आधार."

CLASS - 8 

MEDIUM  - MARATHI 

SUBJECT - SOCIAL SCIENCE

SYLLABUS - KARNATAKA STATE 

IMP NOTES AND MODEL ANSWERS

नमुना प्रश्नोत्तरे 

इतिहास  –

प्रकरण 1: साधने 
(Class 8, KSEEB, मराठी माध्यम)

IMP NOTES - 

- इतिहास अभ्यासासाठी विविध साधने आवश्यक असतात.
- साधने म्हणजे इतिहास रचनेमध्ये वापरलेले पुरावे किंवा आधार.
- इतिहास लिहिताना साधनांचे महत्त्व खूप आहे, कारण त्याशिवाय इतिहास अर्धवट राहतो.
- इतिहास लेखनासाठी तीन प्रकारची साधने आहेत:
1. साहित्यिक साधने (देशी व विदेशी)
2. पुरातत्व साधने (शिलालेख, नाणी, स्मारके, उत्खनन)
3. मौखिक साधने (कथा, गाणी, आख्यायिका)
- देशी साहित्य म्हणजे भारतीयांनी लिहिलेले ग्रंथ (उदा. सप्तशती, हर्षचरित).
- विदेशी साहित्य म्हणजे परदेशी लेखकांनी लिहिलेले ग्रंथ (उदा. मेगाँस्थिनिसचे 'इंडीका').
- पुरातत्व साधने म्हणजे जमिनीतून मिळालेली वस्तू (शिलालेख, नाणी, स्मारके, उत्खनन).
- शिलालेखांमुळे त्या काळातील धर्म, संस्कृती, राजकारण यांची माहिती मिळते.
- नाण्यांमुळे त्या काळातील आर्थिक व सामाजिक स्थिती समजते.
- स्मारके म्हणजे प्राचीन वास्तू आणि इमारती ज्या त्या संस्कृतीचे द्योतक आहेत.
- उत्खनन म्हणजे जमिनीतून प्राचीन वस्तू शोधणे.
- मौखिक साधने म्हणजे लोकांच्या तोंडी सांगितलेल्या कथा, गाणी, आख्यायिका, ज्यातून स्थानिक इतिहास समजतो.
- कार्बन-14 ही वैज्ञानिक पद्धत आहे ज्याने प्राचीन अवशेषांचे वय ठरवले जाते.

I. योग्य शब्द वापरून गाळलेल्या जागा भरा :
1. दोन प्रकारचे लिखित साहित्य ________ आणि ________.
उत्तर: देशी आणि विदेशी

2. अश्वघोषाने लिहिलेले लिखित साधन ________.
उत्तर: 'हर्षचरित'

3. कन्नड भाषेतील पहिला शिलालेख ________.
उत्तर: हालमिडी शिलालेख

II. खालील प्रश्नांची उत्तरे सविस्तर लिहा :

4. साधने म्हणजे काय?
उत्तर: साधने म्हणजे इतिहास लिहिण्यासाठी वापरलेले पुरावे किंवा साहित्य. यामुळे आपण भूतकाळातील घटना, संस्कृती आणि जीवनशैली समजू शकतो.

5. देशी साधने व विदेशी साधनांची प्रत्येकी दोन उदाहरणे द्या.
उत्तर: - देशी साधने: सप्तशती, हर्षचरित
- विदेशी साधने: मेगाँस्थिनिसचे 'इंडीका', ह्यूएन त्संगचे 'सि-यु-की'

6. नाणेशास्त्र म्हणजे काय?
उत्तर: नाणेशास्त्र म्हणजे नाण्यांचा अभ्यास. यामुळे त्या काळातील आर्थिक, सामाजिक आणि राजकीय माहिती मिळते.

7. पुरातत्व साधने म्हणजे काय? उदाहरणासह स्पष्टीकरण द्या.
उत्तर: पुरातत्व साधने म्हणजे जमिनीतून मिळालेली प्राचीन वस्तू जसे की शिलालेख, नाणी, स्मारके आणि उत्खननातून मिळालेली वस्तू. उदा. अशोकाचे शिलालेख, मौर्य काळातील नाणी, अजंठा लेणी.

8. मौखिक साहित्यातून स्थानिक इतिहास समजून घेण्यास मदत होते. स्पष्ट करा.
उत्तर: मौखिक साहित्य म्हणजे लोकांच्या तोंडी सांगितलेल्या कथा, गाणी आणि आख्यायिका. या माध्यमातून स्थानिक लोकांच्या जीवनशैली, संस्कृती आणि ऐतिहासिक घटना समजतात.

पाठावर आधारित 10 बहुपर्यायी प्रश्नांची (MCQ) सराव चाचणी दिली आहे. प्रत्येक प्रश्नास चार पर्याय दिले असून बरोबर उत्तर चिन्हांकित केले आहे.

बहुपर्यायी प्रश्नांची (MCQ) सराव चाचणी